Türkiyə siyasi və təhlükəsizlik rəsmiləri bildirir ki, PKK-nın silahsızlaşdırılması prosesi mürəkkəb və zaman alan bir prosesdir.
Qafqaz Times -ın məlumatına görə, son günlər Türkiyə mediasında PKK-nın silahlarının tam təhvil verilməsi prosesinin başlamağa yaxın olduğu barədə xəbərlər yayılıb.
1978-ci ildə yaradılmış və 1984-cü ildən silahlı fəaliyyətə başlamış bu terror təşkilatı, partiyanın sərt xətt tərəfdarlarından və rəhbər şuranın üzvü olan Mustafa Karasunu silahsızlanmanın əsas icraçısı təyin edib. Gözlənilir ki, Səleymaniyyə və İraq Kürdüstanının digər bölgələrində silahların təhvili başlayacaq.
Digər tərəfdə isə, Türkiyə Milli Kəşfiyyat Təşkilatının (MİT) rəhbəri İbrahim Qalın bu məsələni öz nəzarətində saxlayır və bu məqsədlə Kürdüstan bölgəsinə səfəri zamanı Məsud Bərzani, Qubad Talabani və başqaları ilə görüşüb. İbrahim Qalın Türkiyədə də bir neçə sərhəd məntəqəsinə baş çəkərək Instagram-da paylaşdığı foto ilə prosesi yaxından izlədiyini göstərib. Türkiyə mediası bu fotonun simvolik mesaj verdiyini yazıb: “Barmağımız tətikdədir, prosesi uzaqdan diqqətlə izləyirik.”
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan jurnalistlərin “PKK-nın silahları hara aparılacaq?” sualına cavabında bildirib ki, əvvəlcədən görülmüş tədbirlər əsasında bu silahlar xüsusi sobalarda məhv ediləcək.
Türkiyə güzəştə gedəcəkmi?
Türkiyə rəsmilərinin bəyanatları göstərir ki, PKK-nın silahsızlaşdırılması prosesi İmralı adasında həbsdə olan lideri Abdullah Öcalanla əldə olunan razılaşmadan sonra qeyd-şərtsiz icra olunur və dövlət hər hansı güzəştə getməyi öhdəsinə götürməyib. Amma Türkiyə Konstitusiyasında müəyyən islahatlar aparılması planlaşdırılır.
Türkiyə vitse-prezidenti Cövdət Yılmaz bildirib: “Türkiyəni terrorizmdən təmizləmə prosesi müsbət istiqamətdə irəliləyir.” O, Konstitusiya dəyişiklikləri ilə bağlı deyib: “Türkiyə, sivil iradənin üstünlük təşkil etdiyi qabaqcıl Konstitusiyaya layiq ölkədir. Bu iş parlamentdə aparılacaq və geniş konsensusla həyata keçirilməlidir. Müxalifət partiyalarının dəstəyi ilə Konstitusiyanı yeniləməyi ümid edirik.”
Siyasi şərhçi Osman Sərt isə yazıb: “PKK-nın buraxılması və silahsızlaşdırılması qərarının elanından təxminən iki ay keçib, amma bu istiqamətdə heç bir ciddi addım atılmayıb. Belə proseslər təbii olaraq mürəkkəb və uzun çəkir. 40 ildən artıq fəaliyyət göstərən, minlərlə adamı öz təsir dairəsinə salmış PKK-nın buraxılması asan deyil. Lakin dövlətin və cəmiyyətin səbrinin də həddi var. Unutmayaq ki, PKK on minlərlə insanın ölümünə səbəb olub, siyasətin demokratik əsaslarına zərbə vurub və cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri arasında sağalması çətin uçurumlar yaradıb. Buna baxmayaraq, biz tarixi bir dönüş nöqtəsindəyik və hüquqi-administrativ məsələlər diqqətlə və səbirli şəkildə izlənməlidir.”
Sərt əlavə edib: “Bəli, iqtisadiyyatımız ağır durumdadır, qanun və məhkəmə sistemi hakim partiyanın alətinə çevrilib, Türkiyə sürətlə avtoritarizmə doğru gedir. Amma bunlar PKK-nın silahsızlaşdırılması kimi önəmli məsələyə diqqət yetirməməyimiz üçün bəhanə ola bilməz.”
Beynəlxalq müşahidəçilər yoxdur
Əvvəllər razılaşmaya əsasən BMT, ABŞ, İngiltərə, Fransa və Almaniyadan müşahidəçilərin prosesə qatılacağı açıqlanmışdı. Ancaq hazırda bu barədə heç bir aydın məlumat yoxdur və görünən odur ki, yalnız Türkiyə, İraq Mərkəzi Hökuməti və Kürdüstan Regional Hökuməti prosesi izləyə bilir.
Kürd deputat və Xalq Demokratik Partiyasının (HDP) sözçüsü Ayşə Gül Doğan bildirib ki, Abdullah Öcalan yaxın günlərdə həbsdən videomesaj göndərəcək və PKK silahlarının Süleymaniyyə və Ərbildə təhvili başlanacaq. O əlavə edib ki, Türkiyə parlamentində komissiya yaradılacaq, komissiya prosesi izləyəcək və hüquqi tədbirlər hazırlayacaq.
Hökumətyönlü jurnalistlər yazır ki, sabotasiyanın qarşısını almaq üçün mediaya detallı məlumat verilmir. Məlum olan odur ki, Mustafa Karasunun rəhbərliyində 30 nəfərlik PKK qrupu simvolik olaraq silahlarını təhvil verib geri çəkiləcək. Lakin PKK-nın 5 minlik silahlı qüvvəsinin tam silahsızlaşdırılması ilə bağlı detallı plan açıqlanmır.
HDP isə Türkiyə jurnalistləri və fotoqraflarının silah təhvil mərasimini işıqlandırmaq üçün qeydiyyatdan keçə biləcəyini və səfərin təşkil olunacağını bildirib.
PKK üzvləri hara gedəcək?
Məlumatlara görə, MİT əməliyyat bölgələrindən toplanmış sübutlar, tutulmuş üzvlərin etirafları və öz agent şəbəkəsindən əldə etdiyi məlumatlarla PKK üzvlərinin kimliyini və fəaliyyətlərini detallı şəkildə müəyyən edib. Kiçik cinayətlərdə iştirak edənlər üçün Türkiyəyə qayıdış və normal həyata dönüş üçün şərtlər hazırlanır. Lakin liderlər və komandirlər barədə hələlik heç bir məlumat açıqlanmayıb.
PKK-nın ən yüksək rəhbərlərindən olan, Öcalan və Cəmil Bayıktan sonra “nömrə 3” hesab edilən Bəsə Hozat son bəyanatında deyib: “Liderimizin çağırışına müsbət cavab verdik. 5 mayda PKK-nın 12-ci qurultayını keçirdik, təşkilatı buraxdıq və silahlı mübarizəyə son qoymaq qərarı aldıq. Türkiyəyə qarşı silahlı mübarizə aparmırıq. İndi Türkiyə dövləti də addım atmalıdır. Biz Türkiyəyə qayıdaraq demokratik siyasətdə iştirak etmək istəyirik.”
Yaxın günlərdə kürd nümayəndələr Ərdoğanla görüşəcək və sonra parlamentdə 6 partiyanın nümayəndələrindən ibarət komissiya qurulacaq. Komissiya alimlər, jurnalistlər, bürokratlar və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə toplantılar keçirərək kürd məsələsinin həlli, yeni konstitusiya ilə bağlı gözləntilər və demokratik islahatlarla bağlı təkliflər hazırlayacaq.
“SDQ” ilə bağlı heç bir məlumat yoxdur
Türkiyə rəsmiləri daha əvvəl PKK-nın silahsızlaşdırılmasının Suriyanın şimalındakı SDQ-ni (Suriya Demokratik Qüvvələri) də əhatə etməli olduğunu açıqlamışdı. Amma SDQ rəhbəri Məzlum Kobani belə bir qərarın olmadığını bildirib və Trampın Suriya üzrə nümayəndəsi Tom Barak da bu qüvvələrin ABŞ-ın yerli müttəfiqi olduğunu, mövqelərinin dəyişməyəcəyini açıqlayıb.
Görünür, bu, PKK-nın silahsızlaşdırılması prosesində ən ciddi problemlərdən və fikir ayrılıqlarından biridir.
Bəzi Türkiyə qəzetləri yazır ki, kiçik bir PKK qrupu silahlarını təhvil verib və bu mərasim fotoşəkillərlə sənədləşdirilib, lakin PKK ilə dövlət arasında əldə olunmuş razılığa əsasən hələlik bu fotolar və videolar ictimaiyyətə təqdim edilməyəcək.
Ümumilikdə isə aydın məsələdir ki, silahsızlaşdırma prosesində hələ də çoxlu qeyri-müəyyənliklər mövcuddur və bu prosesin hüquqi tərəfləri, eləcə də PKK rəhbərlərinin taleyi ilə bağlı detallı məlumat yoxdur.