İsrail müharibəni uzadaraq Qəzzanı “tamamilə məhv etməyə” və yerində israilli yəhudilər üçün yüksək texnologiyalı kurort şəhəri inşa etməyə çalışır
İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu və ABŞ-ın prezidenti Donald Tramp 25 iyul tarixində HƏMAS-la Qəzzada atəşkəsə dair aparılan danışıqlardan geri çəkildiklərini açıqlayıb və münaqişənin həlli üçün “alternativ variantlar” axtaracaqlarını bildiriblər.
Bu bəyanat hər iki tərəfin Dohada keçirilən son raund danışıqlardan nümayəndə heyətlərini geri çağırmasından bir gün sonra verilib.
Netanyahu bildirib: “Hazırda girovlarımızı evə qaytarmaq və HƏMAS-ın Qəzzadakı hökmranlığına son qoymaq üçün alternativ yollar araşdırırıq.” Onun sözləri ABŞ-ın nümayəndəsi Stiv Vitkoffun fikirlərini əks etdirir. Vitkoff müqavimət hərəkatını danışıqlarda irəliləyişə mane olmaqda ittiham edib. Netanyahu isə əlavə edib: “Vitkoff tam haqlıdır. Sazişin qarşısında əsas maneə HƏMAS-dır.”
Tramp da İsrailin mövqeyini dəstəkləyərək HƏMAS-ı birbaşa tənqid edib: “Onlar sülh istəmir,” — deyə Tramp bildirib. “Onların rəhbərləri indi bir-bir ovlanacaq.”
Bununla belə, İsrail mediasının əvvəlki xəbərlərinə görə, baş nazir Netanyahu 2023-cü ildə müharibənin başlanmasından bu yana dəfələrlə HƏMAS-la atəşkəs danışıqlarını qəsdən pozub. Mart ayında İsrail yanvarda əldə olunan atəşkəs razılaşmasından birtərəfli şəkildə geri çəkilərək onun ikinci mərhələyə keçməsinin qarşısını alıb.
Sərt açıqlamalar HƏMAS-ın ABŞ-ın dəstəklədiyi atəşkəs təklifinə verdiyi cavabdan sonra gəldi. Təklifə 60 günlük döyüş fasiləsi, Qəzzaya humanitar yardımın artırılması və məhdud miqyaslı məhbus mübadiləsi daxil idi. Lakin HƏMAS-ın rəyini aldıqlarından bir neçə saat sonra İsrail nümayəndə heyətini danışıqlardan geri çağıraraq məsləhətləşmələrə başladı.
HƏMAS isə Vitkoffun açıqlamasını təkzib edib və danışıqların hələ davam etdiyini, həm də irəliləyiş əldə olunduğunu bildirib. Hərəkat verdiyi bəyanatda ABŞ nümayəndəsini İsrailin adından təzyiq göstərməkdə və ictimai rəyi manipulyasiya etməyə cəhddə günahlandırıb.
Təklif olunan atəşkəs planına əsasən, təxminən 50 nəfər qalmış israilli girovun bir hissəsi İsrail həbsxanalarındakı fələstinlilərlə dəyişdiriləcəkdi. Eyni zamanda, Qəzzanın mühasirədə olan və aclıq içində yaşayan əhalisinə yardım çatdırılması artırılacaqdı.
Bu arada, İsrailin ifrat sağçı İrs naziri Amixay Eliyahunun soyqırımı xarakterli açıqlamaları geniş qınaqla qarşılanıb. Cümə axşamı günü ultra-ortodoksal “Kol Barama” radiosuna verdiyi müsahibədə Eliyahu İsrail hökumətinin “Qəzzanı məhv etmək yolunda sürətlə irəlilədiyini” bəyan edib.
“Allaha şükür olsun, biz bu şəri yer üzündən silirik,” – deyə o bildirib. “Qəzzanın hamısı yəhudi olacaq.”
Daxili Təhlükəsizlik Naziri İtamar Ben Qvirin rəhbərlik etdiyi “Yəhudi Gücü” partiyasının üzvü olan Eliyahu, Qəzzada aclıq və ərzaq çatışmazlığı ilə bağlı narahatlıqları da rədd edib. BMT və digər yardım təşkilatlarının bölgədə fəlakət səviyyəsində ərzaq böhranı olduğunu bildirməsinə baxmayaraq, o iddia edib: “Qəzzada aclıq yoxdur. Amma onsuz da biz oradakı aclıqla maraqlanmamalıyıq. Qoy dünya bununla məşğul olsun.”
Eyni vaxtda, İsrail parlamenti Knessetdə sağçı millət vəkilləri və məskunlaşma liderlərindən ibarət bir qrup çərşənbə axşamı radikal bir layihəni – “Qəzza zolağında məskunlaşma üzrə Baş Plan”ı təşviq etmək üçün toplaşıb.
Bu plan Trampın daha əvvəlki təklifi olan “Qəzzanı Yaxın Şərqin Rivyerası”na çevirmək ideyasından ilham alıb. Layihə Qəzzada 850,000 yəhudi israilli üçün yaşayış sahəsinin və kriptovalyuta üzərində qurulmuş ağıllı şəhərlərin tikintisini, bu şəhərlərin metro sistemi ilə birləşdirilməsini nəzərdə tutur.
Plan 2,1 milyon Qəzza sakininin məcburi köçürülməsini və torpaqlarının zəbt edilməsini tələb edir. Bu isə bölgədə yaradılacaq israilli anklava yer açmaq məqsədi daşıyır – və hüquq mütəxəssisləri tərəfindən geniş şəkildə pislənir.
İnsan hüquqları üzrə vəkil Maykl Sfard xəbərdarlıq edib ki, bu plan “etnik təmizləmə layihəsidir”. Onun sözlərinə görə, beynəlxalq hüquqa əsasən, kütləvi deportasiya insanlığa qarşı cinayət sayılır.
Bu arada sosial şəbəkələrdə paylaşılan bir fotoşəkildə Knessetdə keçirilən görüş belə təqdim olunub:
“Qəzza zolağında yəhudi məskunlaşmasının bərpası üzrə lobbinin iclası
Mövzu: ‘Qəzza Rivyerası – Görüşdən Reallığa’”
Yalnız ritorika deyil, bunu gerçək məqsəd kimi ortaya qoyurlar. Etnik təmizləməni dayandırmaq lazımdır.
Bu fonda sosial mediada bəzi istifadəçilər belə nəticəyə gəlirlər: Bibi Netanyahunun yanvarda atəşkəs razılaşmasını qəbul etməsinin səbəbi indi daha aydın olur. Donald Tramp açıq şəkildə bildirib ki, ABŞ Qəzzanı ələ alacaq və bütün ərəbləri ərazidən tamamilə çıxaracaq. Bu, tarixi bir an kimi təqdim edilir.