İsrailin İranın nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələr, İslam Respublikasının nüvə silahları hazırlamaq istədiyinə dair narahatlıqlar fonunda həyata keçirilib – bu isə Tehran tərəfindən inkar olunur.
Mütəxəssislər AFP-yə bildiriblər ki, hücumlar İranın nüvə proqramına müəyyən ziyan vura bilər, lakin ehtimal ki, bu proqramı tamamilə məhv etməyib.
– Zərərin miqyası nə qədərdir? –
BMT-nin Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) İran rəsmilərinə istinadən verdiyi məlumata görə, İsrailin əməliyyatı çərçivəsində Natanz və Fordoda yerləşən yeraltı uran zənginləşdirmə obyektlərinə, eləcə də İsfahandakı uran çevrilmə obyektinə zərbələr endirilib.
MAQATE cümə günü İran rəsmilərinə istinadən bildirib ki, İranın Natanz nüvə obyektində yer səthində yerləşən əsas komponent məhv edilib.
ABŞ-da yerləşən və nüvə silahlarının yayılmasını araşdıran Elm və Beynəlxalq Təhlükəsizlik İnstitutunun (ISIS) peyk şəkilləri əsasında hazırladığı hesabatına görə, obyektin enerji təchizatına “genişmiqyaslı” zərər dəyib.
ISIS institutu qeyd edib ki, yeraltı obyektlərin elektrik təchizatının itirilməsi zənginləşdirmə üçün istifadə olunan sentrifuqalara ciddi zərər verə bilər.
Əgər ehtiyat enerji mənbəyi də sıradan çıxıbsa, “ən azı, zənginləşdirmə zavodu müvəqqəti olaraq fəaliyyət göstərməz hala düşür”, deyə bildirilib.
İran Tehranın cənubundakı Fordo obyektinə dəyən zərərin cüzi olduğunu bildirib.
Lakin mütəxəssislər bildirirlər ki, hazırda İsfahan obyektinin ətrafında saxlanıldığı güman edilən uran ehtiyatlarına zərbələrin nə dərəcədə təsir etdiyini müəyyənləşdirmək mümkün deyil.
Beynəlxalq Böhran Qrupunun İran layihəsinin rəhbəri Əli Vaiz AFP-yə bildirib ki, əgər İran uranın mühüm hissəsini “gizli obyektlərə” köçürə bilibsə, “bu halda İsrail üçün oyun uduzulub”.
– Proqram tamamilə məhv edilə bilərmi? –
“İsrail İranın nüvə proqramına ziyan vura bilər… lakin onu tamamilə məhv edə bilməsi ehtimalı azdır”, – deyə Əli Vaiz bildirib. Onun sözlərinə görə, İsrailin Natanz və Fordodakı möhkəmləndirilmiş, bunkerlərlə qorunan obyektləri məhv etmək üçün lazım olan son dərəcə güclü bombaları yoxdur.
Silahlara Nəzarət Assosiasiyasının eksperti Kelsi Davenport isə əlavə edib ki, bu obyektlərin məhv edilməsi ABŞ-ın hərbi dəstəyini tələb edir.
O, həmçinin bildirib ki, İsrailin misli görünməmiş hücumu İranın nüvə silahları sahəsində əldə etdiyi bilikləri, 9 İranlı nüvə aliminin öldürülməsinə baxmayaraq, aradan qaldıra bilməz.
– İran əhalisi üçün risklər nədir? –
MAQATE təsirlənmiş obyektlərdə radiasiya səviyyəsində artım qeydə almadığını bildirib.
Davenport deyib: “İranın uran zənginləşdirmə obyektlərinə edilən hücumların zərərli radiasiya sızmasına səbəb olması riski olduqca azdır”.
Lakin o əlavə edib ki, İranın yeganə atom elektrik stansiyası olan Buşehrə edilən hücum “sağlamlıq və ətraf mühit üçün ciddi təsirlər doğura bilər”.
İsrail zərbələrindən sonra MAQATE rəhbəri Rafael Qrossi bildirib ki, nüvə obyektlərinə “heç vaxt hücum edilməməlidir” və İranın obyektlərini hədəfə almağın “İran xalqı, region və onun hüdudlarından kənarda ağır nəticələri” ola bilər.
– İran nüvə bombası hazırlamağa yaxındırmı? –
2018-ci ildə ABŞ-ın Tehranla nüvə fəaliyyətlərini məhdudlaşdırmaq məqsədi daşıyan tarixi razılaşmadan birtərəfli qaydada çıxmasından sonra İran, xüsusilə də uran zənginləşdirmə sahəsində, öhdəliklərindən tədricən geri çəkilib.
May ayının ortalarına olan məlumata görə, İranın 60 faizədək zənginləşdirilmiş təxminən 408,6 kiloqram uranı var – bu isə nüvə başlığı üçün lazım olan 90 faizlik səviyyəyə çox yaxın bir mərhələdir.
Vyanada yerləşən MAQATE-nin tərifinə görə, İran nəzəri olaraq daha da zənginləşdirilərsə, təxminən 10 nüvə bombası üçün yetərli dərəcədə silaha yaxın uran ehtiyatına malikdir.
BMT-nin nüvə nəzarət orqanına əsasən, İran bu səviyyədə zənginləşdirilmiş uran istehsal edən yeganə nüvə silahına malik olmayan dövlətdir.
MAQATE İranın BMT qurumu ilə əməkdaşlıq etməməsindən narahatlıq ifadə etsə də, “hazırda davam edən, açıqlanmamış və strukturlaşdırılmış nüvə proqramına dair inandırıcı dəlillərin” olmadığını bildirir.
Tehran nüvə başlıqları hazırlamaq niyyətində olduğunu davamlı olaraq inkar edir.
Lakin Davenport xəbərdarlıq edib ki, bu hücumlar İranda nüvə arsenalı tərəfdarı olan qrupları gücləndirə bilər.
“O, texniki cəhətdən İranı geri salır, lakin siyasi baxımdan İsrailin zərbələri İranı nüvə silahlarına bir addım da yaxınlaşdırır”, – deyə o bildirib.
Mənbə: AFP