Hətta 12 günlük İranla müharibə də Benyamin Netanyahunun legitimlik böhranını aradan qaldıra bilmədi və onu ictimai rəydə qalib liderə çevirmədi.
Qafqaz Times -ın məlumatına görə, 2025-ci ilin iyununda İsrail və İran arasında baş verən 12 günlük müharibə Netanyahunun və Likud partiyasının şəxsi populyarlığında nisbi sıçrayış yaratsa da, 7 oktyabr 2023-dən sonrakı mürəkkəb vəziyyətdən çıxış yolu olmadı və əvvəlki mövqeyi bərpa etmədi. Müharibədən sonrakı sorğular göstərir ki, Likud təcili olaraq rejimin ən böyük partiyası mövqeyini geri qazansa da, Netanyahunun rəhbərlik etdiyi koalisiya hələ də kabinet qurmaq üçün lazım olan 61 mandatlıq çoxluğu əldə edə bilmir.
Digər tərəfdən, bu populyarlıq artımı əsasən radikal sağ düşərgədə daxili “səs yığılması” ilə və Netanyahunun müttəfiq partiyalarının zəifləməsi hesabına baş verib. Nəticədə, İranla 12 günlük müharibə Netanyahu üçün siyasi həll yolundan çox, sağ düşərgə daxilində qüvvələrin yenidən düzülüşünə səbəb olub və İsrailin siyasi mənzərəsini qeyri-müəyyən vəziyyətdə saxlayıb.
12 günlük müharibədən əvvəlki siyasi vəziyyət
İranla hərbi qarşıdurmadan əvvəl Netanyahu və hakim koalisiya üçün siyasi perspektiv çox mənfi idi. Etibarlı əsas sorğular Likud partiyasının elektorat bazasının ciddi şəkildə zəiflədiyini göstərirdi:
- Likud partiyası: sorğularda Likud ardıcıl olaraq 21-23 mandat aralığında idi ki, bu da ciddi səs itkisini göstərirdi. Aparıcı sorğuların hamısında müxalif qüvvələr ehtimal olunan seçkilərdə qalib gəlirdi.
- Yeni rəqibin ortaya çıxması: 8 iyun 2025-də Naftali Bennetin yeni partiyasının rəsmi qeydiyyatı və seçkiyə qatılması yeni dinamika yaratdı. 11 iyunda Kanal 13-ün sorğusu (müharibədən iki gün əvvəl) Bennetin partiyasını 27 mandatla lider, Likudu isə 24 mandatla ikinci göstərirdi.
- Uğursuz koalisiya: Netanyahunun koalisiyasının potensial mandatları (Likud, Şas, Birləşmiş Tövrat Yəhudiliyi, Yəhudi Gücü və Dini Sionizm daxil olmaqla) maksimum 50 mandat idi ki, bu da 61 mandatlıq çoxluq üçün 11 mandatlıq çatışmazlıq demək idi.
Bu mərhələdə görünürdü ki, Netanyahu təkcə güclü müxalifətlə deyil, eyni zamanda sağ düşərgənin daxilində Naftali Bennetin liderliyində ciddi rəqiblə üz-üzədir.
Müharibənin ilkin təsirləri: Likudun mandatlarının artması və liderliyə dönüş
12 günlük müharibə “bayraq ətrafında birləşmə effekti” (Rally ’round the flag effect) üçün katalizator rolunu oynadı. Təhlükəsizlik böhranlarında seçicilər adətən təcrübəli və hazırkı liderə yönəlirlər. Bu hadisə müharibədən sonrakı sorğularda aydın əks olunub:
- Kanal 13 sorğusu (18 iyun): Likud 27 mandat
- Maariv sorğusu (20 iyun): Likud 26 mandat
- Walla saytı sorğusu (24-25 iyun): Likud 26 mandat
- Kanal 11 sorğusu (25 iyun):
- Bennet iştiraklı ssenari: Likud 28 mandat (Bennet 24 mandat)
- Bennet iştirak etməyən ssenari: Likud 31 mandat
- Kanal 12 sorğusu (1 iyul): Likud 26 mandat (Bennet 24 mandat)
Orta hesabla bu nəticələr Likud üçün müharibədən əvvəlki dövrə nisbətən 4-5 mandatlıq artım göstərib. Ən vacibi isə Netanyahu əsas rəqibi Naftali Benneti geridə qoyaraq Likudu yenidən İsrailin ən böyük partiyası kimi təsbit edə bilib.
Netanyahunun koalisiyada məğlubiyyətinin möhkəmlənməsi
Netanyahunun və Likudun şəxsi uğuruna baxmayaraq, ümumi koalisiya mənzərəsi dəyişməyib. Sorğular göstərir ki, onun rəhbərlik etdiyi sağ koalisiya hələ də çoxluqdan uzaqdır. Müharibə zamanı və ondan sonra keçirilmiş 5 əsas sorğuda nəticələr belə olub:
- Kanal 13: 50 mandat
- Maariv: 49 mandat
- Walla: 48 mandat
- Kanal 11 (Bennet iştiraklı): 51 mandat
- Kanal 12: 49 mandat
Bu rəqəmlər göstərir ki, Netanyahunun bloku hələ də 48-51 mandat aralığında sıxışıb qalıb və 61 mandatlıq çoxluqdan ciddi şəkildə geri qalır. Bu, Likudun artan 4-5 mandatının əsasən müttəfiq partiyaların hesabına toplandığını göstərir. İtamər Ben Gvirin rəhbərlik etdiyi radikal sağ Yəhudi Gücü partiyası müharibədən əvvəlki sorğularda təxminən 9 mandat alırdı, amma müharibədən sonra bu rəqəm 6 mandata düşüb.
Əslində Likudun artımı müttəfiqlərinin zəifləməsi hesabına baş verib, buna görə də koalisiyanın ümumi mandat sayı İranla müharibədən əvvəlki dövrdən fərqlənmir. Sorğular göstərir ki, son müharibə sadəcə Bennetin yeni partiyasından bir mandat Likuda keçib, digər dəyişikliklər isə Netanyahunun mövcud koalisiyası daxilində olub.
Digər radikal sağ partiya olan Dini Sionizm partiyası (Betzalel Smotriçin rəhbərliyi ilə) də müharibədən əvvəl olduğu kimi 3.25 faizlik seçki həddini aşa bilməyib və sorğuların heç birində Knessetə daxil ola bilməyib.
Bu məlumatlar göstərir ki, İranla 12 günlük müharibə hələ də 7 oktyabr 2023-də yaranmış siyasi dalanı qıra bilməyib və Netanyahu bu böhranı aradan qaldırmaq əvəzinə öz müttəfiqi olan radikal sağ düşərgəni zəiflədib.
Beləliklə, 2025-ci ilin iyunundakı İranla müharibə Netanyahu üçün qismən uğur sayılsa da, onun legitimlik çatışmazlığını aradan qaldıra bilməyib və baş verən dəyişikliklər onun üçün nə əlverişli, nə də qaneedici olub. Əksinə, Netanyahunun İranı vurmaq cəhdinə baxmayaraq, müxalifət bloku bütün sorğularda üstün mövqeyini qoruyub və vəziyyətində əhəmiyyətli dəyişiklik baş verməyib. Nəticədə, İranla müharibə yalnız sağ düşərgə daxilində fiqurları yerini dəyişib, amma əsas oyun strukturunu və onun nəticəsini – siyasi dalanı – dəyişdirməyib.