İsrailin yaxın müttəfiqi Azərbaycan, Naxçıvan anklavına quru çıxış əldə etmək məqsədilə İran sərhədindəki Ermənistan torpağı üzərində ABŞ nəzarəti axtarır
Ali rəhbərin baş müşaviri Əli Əkbər Vilayəti 27 iyul tarixində xəbərdarlıq edərək bildirib ki, təklif olunan Zəngəzur dəhlizi “ABŞ, İsrail, NATO və pantürkist hərəkatların rəhbərlik etdiyi daha geniş layihələr üçün pərdə rolunu oynayan geosiyasi sxemdir” və məqsədi İranın milli təhlükəsizliyini sarsıtmaqdır.
Tehranda keçirilən mərasimdə çıxış edən Vilayəti deyib ki, dəhlizin əsl hədəfi “Müqavimət Oxunu zəiflətmək, İranın Qafqazla əlaqəsini kəsmək və bölgənin cənubunda İran və Rusiyaya quru blokadası tətbiq etməkdir.”
O, planı “ABŞ‑ın təzyiqi Ukraynadan Qafqaza ötürmə strategiyasının bir hissəsi” olaraq xarakterizə edib və dəhlizin tərəfdarlarını İranın mədəni‑tarixi birliyini aşındırmaq istəklərində ittiham edib.
“İranın milli təhlükəsizliyi bizim qırmızı xəttimizdir,” – deyə Vilayəti bəyan edərək əlavə edib ki, Tehran sərhədlərinə qüvvə yerləşdirib və bu təhlükələrlə üzləşmək üçün “passiv reaksiya deyil, aktiv qarşısınıalma siyasəti” qəbul edib.
Vilayəti vurğulayıb ki, Zəngəzur dəhlizi kimi layihələr təkcə iqtisadi deyil, “əslində separatist” mahiyyət daşıyır və İranın strateji dərinliyini parçalamağa yönəlib.
Zəngəzur dəhlizi planı 2020‑ci il Qarabağ müharibəsindən sonra Rusiya vasitəçiliyi ilə əldə olunmuş atəşkəs razılaşmasının bir hissəsi kimi ortaya çıxıb.
Atəşkəs razılaşması Azərbaycan ilə onun eksklavı Naxçıvanı birləşdirmək üçün İran sərhədi boyunca Ermənistan torpağında nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasını nəzərdə tuturdu.
Bakı razılaşmanı cənub Ermənistan boyunca öz nəzarətində təhlükəsiz və fasiləsiz dəhliz üçün yaşıl işıq kimi şərh edir, İrəvan isə bütün marşrutların tam Ermənistan suverenliyi altında qalmasında israr edir.
2021-ci ildə Türkiyə və Azərbaycan arasında imzalanmış Şuşa Bəyannaməsində artıq bu dəhlizi də əhatə edən uzunmüddətli infrastruktur strategiyaları müəyyən olunmuşdu.
Bu həftənin əvvəlində Periodista Digital tərəfindən əldə edilmiş məxfi bir memorandum, Zəngəzur dəhlizinin 99 il müddətinə ABŞ nəzarətinə verilməsini nəzərdə tutan mübahisəli razılaşmanı ortaya çıxarıb. Bu razılaşma, Ermənistanın əsas milli ərazilərindən birinin ABŞ-ın özəl hərbi şirkətlərinə faktiki olaraq təslim edilməsini və Azərbaycanın Naxçıvana və Türkiyəyə maneəsiz çıxışının təmin olunmasını nəzərdə tutur.
Sənəd “Tramp Körpüsü Nəqliyyat Dəhlizinin Yaradılması üzrə Anlaşma Memorandumu” adlanır və Periodista Digital qəzetinin məlumatına görə, Ermənistan, Azərbaycan və ABŞ tərəfindən təsdiqlənib.
Razılaşmada Ermənistanın Sünik bölgəsi üzərində suverenliyi təsdiqlənsə də, dəhlizin özü ABŞ tərəfindən lisenziyalaşdırılmış bir özəl hərbi şirkət (PMC) tərəfindən idarə olunacaq və qorunacaq. Sözügedən şirkətin təxminən 1,000 nəfərlik şəxsi heyət yerləşdirəcəyi gözlənilir.
PMC-yə dəhlizin “bütövlüyünü qorumaq” məqsədilə silah gücündən istifadə səlahiyyəti veriləcək ki, bu da faktiki olaraq dəhlizi Ermənistanın nəzarətindən çıxarır.
Hesabatda qeyd olunur ki, dəhlizin ABŞ-a bağlı silahlı qüvvələrlə hərbiləşdirilməsi, həm də İran sərhədində ABŞ-ın daimi strateji mövcudluğunu təmin etməklə, daha geniş geosiyasi məqsədlərə xidmət edir. Hərçənd ilkin mərhələdə ağır silahlarla təchiz olunmayacağı bildirilir, Ermənistan–İran sərhədində ABŞ-ın müttəfiq qüvvələrinin yerləşdirilməsi ciddi geosiyasi dəyişiklik kimi qiymətləndirilir.
Bu memorandum bəzi ermənilər və erməni diasporu üzvləri arasında böyük narazılıq yaradıb. Bir çoxu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın bu şərtləri qəbul etməsini milli xəyanət aktı kimi qiymətləndirib.
İyun ayında İsrailin İranla apardığı təxribat xarakterli müharibə zamanı İsrailin pilotsuz uçuş aparatlarını Azərbaycan hava məkanından buraxdığı bildirilir – bunun Bakının icazəsi ilə baş verdiyi ehtimal olunur. Azərbaycan uzun müddətdir ki, İsrailin MOSSAD təşkilatının bölgədəki əsas mərkəzlərindən biri hesab olunur və Türkiyə üzərindən İsrailə neft tədarük etməklə, Qəzzada fələstinlilərə qarşı davam edən soyqırıma enerji təmin edir.
Bu ilin əvvəlində İsrailin Begin-Sadat Strateji Araşdırmalar Mərkəzi bildirib ki, Azərbaycan uzun müddətdir İsrailin regional təhlükəsizlik arxitekturasının “sütunlarından biri” və İsrail kəşfiyyat əməliyyatlarının bazası kimi tanınır.
Mərkəzin qeyd etdiyinə görə, 2012-ci ildə Times of London yazmışdı ki, Azərbaycanda onlarla İsrail kəşfiyyat əməkdaşı aktiv fəaliyyət göstərir və bunu MOSSAD əməkdaşı təsdiqləmişdi.