İran Xarici İşlər Nazirliyi elan edib ki, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) bir nümayəndəsi yaxın günlərdə İrana səfər edəcək. Bu, Tehranın agentliklə əməkdaşlığı rəsmi olaraq dayandırmasından bir neçə həftə sonra baş verir.
İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü İsmayıl Bəqai 28 iyulda bildirib ki, qarşıdakı iki həftə ərzində MAQATE-nin bir rəsmisi İrana gələcək və müşahidəçi qurumla “yeni protokol” imzalanacaq.
Onun bu açıqlaması, İran parlamentinin, agentliyin ölkəyə qarşı 12 günlük müharibəyə görə İsraili lazımi qaydada qınamamasına cavab olaraq, təşkilatla əməkdaşlığı dayandırmasından bir neçə həftə sonra gəlib. Tehran həmçinin MAQATE-ni müharibənin başlanmasına zəmin yaratmaqda ittiham edib.
“İran hələ də təminat sazişlərinin tərəfidir. İran parlamentinin məcburi qətnaməsi nəzərə alınmaqla, biz MAQATE ilə əməkdaşlığı necə davam etdirə biləcəyimizi müəyyən etmək üçün yeni bir protokol təyin edəcəyik. Böyük ehtimalla, qarşıdakı iki həftə ərzində MAQATE-nin bir rəsmisi İrana səfər edəcək və həmin görüşdə bu texniki məsələləri müzakirə edəcəyik,” – deyə Bəqai bazar ertəsi bildirib.
Bəqai həmçinin Avropa dövlətlərini, 2015-ci il Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) üzrə nüvə sazişində nəzərdə tutulan “snap-back mexanizmi”ni işə salaraq İrana qarşı sanksiyaları bərpa etməklə hədələdiklərinə görə tənqid edib. O, əlavə edib ki, AB ölkələri, 2018-ci ildə Vaşinqtonun sazişdən çıxmasına baxmayaraq, Tehrana qarşı öhdəliklərini davam etdirirlər.
İran və Aİ rəsmiləri yaxınlarda İstanbulda nüvə danışıqları raundu keçiriblər.
“Avropa ilə aparılan danışıqlarda nüvə məsələsi və sanksiyaların aradan qaldırılması istisna olmaqla heç bir məsələ qaldırılmadı. Avropa ölkələrinin bir narrativ yayması təbii deyil. Avropa narrativi İranın narrativi deyil. Avropa tərəflərinin ‘snapback mexanizmi’ kimi tanınan mexanizmdən istifadə etmək səlahiyyəti yoxdur və İran öz mövqelərini açıqlayıb,” – sözçü əlavə edib.
“O, həmçinin əlavə edib ki, Avropa ölkələri tərəfindən JCPOA öhdəliklərinin kobud şəkildə pozulması fonunda belə ölkələrin özlərini JCPOA-ya sadiq tərəflər hesab etməsi sual altındadır.”
İsrail İrana qarşı müharibəyə 13 iyun tarixində, Tehran və Vaşinqton arasında nüvə danışıqları gedərkən başladı. ABŞ 23 iyunda İranın nüvə obyektlərinə qarşı bunkerləri deşən bombalarla hücum edərək müharibəyə qoşuldu.
İsrailin müharibəsi, MAQATE-nin idarə heyətinin Tehranın Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinin (NPT) Təhlükəsizlik Tədbirləri Sazişi üzrə öhdəliklərinə əməl etmədiyini iddia edən qətnaməni qəbul etməsindən bir gün sonra başladı. Bu qətnamə, may ayının sonunda MAQATE tərəfindən hazırlanmış və İranın onilliklər əvvəl BMT-nin nüvə müşahidəçisinə bəyan edilməmiş materiallardan istifadə etməklə üç yerdə gizli nüvə fəaliyyəti apardığını iddia edən hesabat əsasında qəbul edilmişdi.
Nəticədə İran, MAQATE-nin rəhbəri Rafael Qrossinin ölkəyə girişinə qadağa qoyub və ona qarşı mümkün hüquqi addımlar atılacağını bildirib. İran, zədələnmiş nüvə obyektlərinə baş çəkmək üçün Qrossinin son müraciətini də “bədniyyətli” adlandıraraq rədd edib.
İyul ayının əvvəlində Tehran MAQATE ilə əməkdaşlığı rəsmi olaraq dayandırdı. Bir neçə gün sonra, MAQATE-nin yoxlama qrupu ölkəni tərk etdi.
İran hökuməti bundan əvvəl agentliyi yoxlamalar nəticəsində əldə edilən məxfi məlumatları İsrailə ötürməkdə ittiham etmişdi.
Bəqainin açıqlaması, İsrailin açıq şəkildə İrana qarşı kampaniyanı bərpa etməklə hədələdiyi bir vaxtda gəlib. ABŞ Prezidenti Donald Tramp həmçinin Vaşinqtonun “lazım gələrsə” İslam Respublikasına yenidən zərbə endirəcəyini bildirib.
Tehran nüvə proqramını, xüsusilə uranın zənginləşdirilməsini davam etdirəcəyinə and içib.