İran təqvimində 22 sentyabr, İraqın Bəəs rejiminin diktator xasiyyətinə və bəzi Qərb ölkələrinin əlverişli vədlərinə güvənərək 1980 -ci ildə İran İslam Respublikasına hücum etdiyi bir hərbi hadisənin başlanğıcının qeyd olunduğu gündür.
Bu 8 il davam edən böyük bir hadisənin başlanğıcı idi və müasir dövrün ən uzun insan müharibələrindən biri sayılan bu 8 il ərzində hərbi, mənəvi və idarəçilik sahələrində dünyanın siyasi sistemlərində daha az görülülən hadisələr baş verdi.
İran İslam Respublikasının İraqdakı BƏƏS rejiminin təcavüzünə qarşı müqəddəs müdafiə müharibəsində 8 il ərzində, Qərbin bəzi yeni kimyəvi silahları BƏƏS qüvvələri tərəfindən sınaqdan keçirildi və təzyiqlərə baxmayaraq, qurudan, havadan və dənizdən İrana hücumlara baxmayaraq, bu diyarın insanları yadellilərin qarşısında ayağa qalxdılar və nəticədə torpaqlarının bir qarışını da düşmənə vermədilər.
İranda bu dövrün hərbi məsələləri ilə yanaşı, din, mədəniyyət və mənəviyyat sahəsində bəzi məsələlər meydana gəldi ki, bu da İran və İslam dünyasının intellektual sistemində yeni mədəniyyətə səbəb oldu. Vətəni qorumaq, imanı müdafiə etmək, həmrəylik və birlik ruhuna inam, müqəddəs müdafiə, məzlumları müdafiə etmək, təkəbbürlə mübarizə, şəhidlik, gənclik şəhadəti, mənəviyyat, cəsarət, başqalarının qarşısında fədakarlıq, uşaqları qurban vermək kimi məsələlər. din yolu, Vilayət-e-Fəqih, əzmkarlıq, xeyirxahlıq və cəngavərlik, alçaldıcı ölüm qarşısında xoşbəxt ölüm, dünyaya və dünyəvi görünüşlərə etinasızlıq, müqavimət, qadınların və uşaqların müharibədə öldürülməməsi və yüzlərlə başqa fikir müharibənin bitməsindən uzun bir müddətə qədər görünən yuxarıdakı təsvirlərlə əxlaqı və dini ruhu öyrətdi və sonradan tamamilə İran mədəniyyətinə qərq oldu. Deyilənlərə görə yüz illərlə davam edən bu dini təlimləri tətbiq etdilər və praktik olaraq dünya həyatının ensiklopediyasına daxil etdilər.
Müqəddəs Müdafiə dövründən qalan bu mədəniyyətin nəticəsi, indiki nəslin əlində olan yüzlərlə həcmli bədii ədəbiyyat, roman, düşüncə və etika və tədricən Müqəddəs Müdafiə əxlaqı və mədəniyyətindən qaynaqlanan bir növ irfani ədəbiyyatdır. Ədəbiyyatımız və kino sənətimiz yüzlərlə sənədli filmlə birlikdə onlarla bədii və qısametrajlı filmlər çəkə bilən və onları beynəlxalq festival və festivallarda nümayiş etdirə biləcək uyğun bir yer qazandı. Bu filmlər azad insanların ruhlarından və İslam dinindən götürülmüşdür və fitri insan azadlıqları ilə ziddiyyət təşkil etmir, özünə möhkəm bir dayaq taparaq yaxşı beynəlxalq mükafatlar qazana bildi .
Müqəddəs müdafiə filmlərinin əksəriyyəti İranın müqəddəs müdafiəsinin 8 ili ərzində tətbiq olunan insani və dini dəyərləri özündə əks etdirir.
İranda müqəddəs müdafiə dövrünə aid filmlər, İranda uzun bir tarixə malik olmadıqları üçün, yeni və səliqəli mövzulara malik yeni bir fenomen sayılırdı və çəkilməsi çox çətin olsa da, yenə də tamaşaçılar üçün cəlbedici idi. Eyni halda görünür ki, bu filmlərə baxmaq tamaşaçılar üçün cazibədardır və İmam Xomeyninin müdrik və dini rəhbərliyi altında olan bütün gənclərin dini dəyərləri və müdafiəni qorumaq üçün iştirak etdikləri müqəddəs müdafiə dövrünün eyni cəsarətini göstərir.
Bu filmlər bəzən İran döyüşçülərinin hərbi gücünü, bəzən heç bir gözləmədən vətənini müdafiə etmək üçün könüllü gedən gənc döyüşçülərin mənəviyyatını və səmimiyyətini göstərmək, bəzən şəhidlik və müdafiə kimi mənəvi mövzulardan birini izah etmək , vətəni və bəzən də bu filmlər İran döyüşçülərinin qarşıdurma və müharibə atəşi içərisində canlılığını və zəkasını nümayiş etdirməli idi. Bu filmlərin bəziləri bu evləri dağıdan müharibənin iranlı ailələr, iran şəhərlər və kəndləri üçün yaratdığı problemlərə həsr edilir. Xürrəmşəhr və abadanın azad edilməsi və Səddam Hüseyn tərəfindən Hələbçənin kimyəvi bombalarla bombalanması kimi acı hadisələri özündə ehtiva edərək bəşəriyyətə çatdırır və bildirir ki, hər bir halda müharibə insan hüquqlaırnın tapdalanması və dağıdıcılıq ilə birlikdədir. İnsanlar öz vətənlərini və milli birliyi qorumaq xaricində bundan çəkinməlidirlər.
Ancaq nə olursa olsun, müqəddəs müdafiə dövründə film çəkmək iranlı kinorejissorlar üçün saf bir təcrübə idi. İranda film çəkilişini konseptual və texniki baxımdan dünyada bir neçə pilləyə qaldıran və dünyada bir çox mənəvi mesajları çatdıra bilən bir təcrübə idi. Qərəzsiz baxıldıqda dünyanın hər yerində təkrarlana biləcək mesajlar, fədakarlıq kimi anlayışlar, İbrahim dinlərinin təbiətindən və təlimlərindən qaynaqlandığı üçün müdafiə, vətən və s. bütün mədəniyyətlərdə mövcuddur və bu xatirələrin bəziləri insan yaddaşından silinə bilməz. Bir qərb ölkəsindəki kimyəvi silah satıcılarının kimyəvi silahları səbəbiylə Hələbcədə yüzlərlə adamın öldürüldüyünün videosunu gördükləri və göz yaşları tökdükləri və etdiklərinə görə peşman olduqlarını ifadə etdikləri an kimi.
İran təqvimində bu dövrü və canlarını vətənləri və dini idealları uğrunda qurban verən gənclərin bütün səylərini şərəfləndirmək üçün 22 sentyabr eyni cəsarət və hadisələri xatırladan müqəddəs müdafiə həftəsi olaraq adlandırılmışdır.
44 günlük Qarabağ savaşında da eyni şücaəti yaşamış dost və qardaş Azərbaycan ölkəsində müqəddəs müdafiə filmləri içərisində olan eyni dövrün bəzi film nümunələrini internet üzərindən göstərmək qərarına gəldik ki dostlarımıza o dövrün mənəvi və hərbi atmosferinin guşələrinə tanıdaq.
Əli. Purmərcan