Suriyanın Süveyda vilayətində sektant xarakterli planlı bir qətliam kampaniyası vasitəsilə, ABŞ və İsrailin dəstəklədiyi yeni prezident daha geniş bir strategiyanı – Druzluları İsrailin himayəsinə məcbur etməyi və Suriyanın ərazi bütövlüyünü parçalamağı – irəli apardı.
Sosial şəbəkələrdə Süveyda bölgəsindən dəhşətli vəhşiliklərin videosu bir-birinin ardınca yayıldıqca, sübutlar göstərir ki, Suriyanın hökuməti tərəfindən Druz dini azlığının sektant xarakterli şəkildə qətliamı ABŞ və İsrail tərəfindən təşkil olunub.
Bu qətliamlar Druzları İsraildən qorunma axtarmağa məcbur etməyə yönəlmiş daha geniş bir səylərin tərkib hissəsidir. Bu isə Yəhudi dövlətinə Suriyanın cənubunu daha da işğal etmək, Davud Dəhlizini yaratmaq və ölkəni zəif və parçalanmış saxlamaq üçün bəhanə verir.
Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraa – uzun müddət ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən Dəməşqdə hakimiyyətə gətirilmək üçün hazırlanan keçmiş İŞİD komandiri – bu planı icra etməkdə etibarlı bir agent olduğunu sübut etdi.
Druzları əzmə kampaniyası
Süveyda vilayətində zorakılıq iyulun 13-ü bazar günü başladı, yerli Bədəvi silahlıları Süveyda ilə Dəməşq arasındakı yolda bir Druz meyvə satıcısını qaçırdıqda. Vəziyyət sürətlə gərginləşdi və Bədəvi milislərlə silahlı Druz qrupları arasında toqquşmalar baş verdi.
İyulun 15-i çərşənbə axşamı günü Şaraa, döyüşlərin qarşısını almaq və təhlükəsizliklə vətəndaş sülhünü bərpa etmək bəhanəsi ilə Suriya ordusu və daxili təhlükəsizlik qüvvələrini bölgəyə göndərməyi əmr etdi.
Lakin, döyüşləri dayandırmaq əvəzinə, Şaraa qüvvələri Bədəvi silahlı qruplarına qoşuldu. “Biz Druzlarla döyüşməyə gəlmişik” deyə bildirilərək, Suriya qüvvələri yüzlərlə Druz mülki vətəndaşını vəhşicəsinə qətlə yetirdi, Druz mədəniyyət simvollarına hücum etdi və sistemli şəkildə Druz evlərini talan edərək yandırdı.
“The Media Line” yazır: “Çərşənbə axşamı səhər saatlarında Suriya Müdafiə və Daxili İşlər Nazirliklərinə bağlı bölmələr Süveyda şəhərinə daxil oldu, guya icmalararası zorakılığı dayandırmaq məqsədilə. Lakin, bunun əvəzinə, qan içində bir eskalasiya baş verdi.”
Reuters agentliyindən olan jurnalistlər də bənzər şəkildə yazdı: “Hökumət qüvvələri gəldikdən sonra zorakılıq daha da pisləşdi,” və Süveyda sakinlərini sitat gətirərək bildirdilər ki, qətlləri həyata keçirənlər Suriya əsgərləri idi – bunu onların hərbi geyimləri və emblemləri sübut edirdi.
Hökumət tərəfdarları da etiraf etdilər ki, Şaraa təhlükəsizlik qüvvələrini döyüşləri dayandırmaq üçün yox, qətliamda iştirak etmək üçün göndərmişdi.
Əl-Nusra Cəbhəsinin sabiq lideri Saleh əl-Hamvi Şaraa-nın öz qüvvələrinin Druz “qanundankənar qrupları” ilə Bədəvilər arasında toqquşmanı ayırmaq üçün müdaxilə etdiyini iddia etməsini tənqid etdi.
“Bu doğru deyil,” Hamvi X platformasında yazdı. “Hakimiyyət ordusu və təhlükəsizlik qüvvələri ilə birlikdə [Druz ruhani lideri Hikmət əl-Hicri]nin milislərinə qarşı tərəf kimi daxil oldu.”
Sektant qətliamlar
İnternetdə artıq minlərlə hesabat, şəkil və video yayılıb ki, bunlarda Druz mülki şəxslərin hökumət və qəbilə döyüşçüləri tərəfindən edam edilməsi, başlarının kəsilməsi, qaçırılması və alçaldılması göstərilir.
Hökumət və qəbilə döyüşçülərinin ələ keçirilmiş Druz kişilərinin ənənəvi bığlarını qırxaraq onları alçaldıb öldürdükləri videolar və fotolar daha da şokedici görüntülərə yer verdi. Suriya qüvvələri özlərini cəsədlərin başlarını bıçaqla kəsərkən, küçədə silahsız Druz kişilərini dinlərini soruşduqdan sonra edam edərkən, evlərdə bütöv ailələri qətlə yetirərkən və qadınları kölə kimi aparmaq üçün oğurlayarkən lentə alıblar.
Bir nəfər stula bağlanaraq diri-diri yandırılıb, başqa bir kişi isə evində əlil arabasında oturarkən ailəsi ilə birlikdə öldürülüb.
Al-Rizvan ailəsinin qonaq otağında 15 silahsız Druzun cəsədlərinin görüntüləri əks olunan dəhşətli bir video internetdə yayılıb.
Qohumları atışmada öldürülən Maan Rizvan “The Guardian” qəzetinə deyib: “Onlar orada qəhvə içirdilər ki, silahlılar içəri girib sadəcə atəş açmağa başladılar. Zalda silah gəzdirmək qadağandır, bura hərbi baza deyil ki.”
Süveyda şəhərindəki Milli Xəstəxanada qətliama məruz qalmış Druzların onlarla cəsədinin olduğu başqa bir video da ortaya çıxıb.
Suriyadakı 14 illik müharibəni “Əl-Qüds əl-Ərəbî” üçün işıqlandırmış fələstinli jurnalist Vail Əssam məlumat verib ki, Suriya hökumətinə bağlı mənbələrin bildirdiyinə görə, qətliam hökumətə yaxın olan “Ənsar əl-Təvhid” (82-ci Diviziya) adlı qrupun üzvləri tərəfindən yaralı Druz milislərinə və onları müşayiət edən mülki şəxslərə qarşı həyata keçirilib.
İsrailin “müdaxiləsi”
Druzları qoruduğunu iddia edən İsrail 16 iyul çərşənbə günü gözlənilməz şəkildə müdaxilə etdi və Dəməşqin mərkəzindəki hökumət binalarını, o cümlədən Müdafiə Nazirliyini və Prezident Sarayı yaxınlığını bombaladı.
İlk bomba, Üməyyə meydanına baxan televiziya studiyasında canlı xəbər buraxılışı zamanı hədəfə dəydi.
İsrail həmçinin Süveydaya göndərilmiş Suriya tanklarını da bombaladı.
Şaraa qəbilələri səfərbər edir
İsrailin müdaxiləsinə baxmayaraq, “Al-Dəraç”ın xəbərinə görə, təkcə 17 iyul cümə axşamı səhəri saatlarınadək Süveyda şəhərində 500-ə yaxın Druz öldürülmüşdü, onların əksəriyyəti evlərində qətlə yetirilmiş mülki şəxslər idi.
“Al-Dəraç” qeyd edir ki, buna baxmayaraq, Druzların qətliam törətdiyini iddia edən bir media kampaniyası başladıldı. Kampaniyaya guya Druzların yerli Bədəvilərə qarşı vəhşiliklərini göstərən saxta fotoların yayılması da daxil idi.
Demək olar ki, dərhal sonra, Süveydada rəsmi Suriya qüvvələrinə 7,000–10,000 arasında olan və Süveyda ilə heç bir əlaqəsi olmayan Əl-Əqidat və Ən-Nuəym qəbilələrindən olan ərəb döyüşçüləri qoşuldu. Onlar guya Druzlardan qisas almaq məqsədilə Deyr əz-Zordan təxminən 700 mil məsafə qət edərək bölgəyə gəlmişdilər.
“Al-Dəraç” xəbər verir ki, bu qəbilə döyüşçüləri yalnız Şaraa-nın Heyət Təhrir əş-Şam (HTŞ) qrupunun nəzarət etdiyi ərazilərdən deyil, həm də ABŞ-ın dəstəklədiyi və kürdlərin rəhbərlik etdiyi Suriya Demokratik Qüvvələrinin (SDQ) nəzarətində olan ərazilərdən keçiblər. Döyüşçülər hər iki qrupun nəzarət etdiyi yoxlama məntəqələrindən asanlıqla keçə biliblər.
Səfərbərlik hər qəbilədən olan Suriya hökumətinin yüksək rütbəli üzvləri tərəfindən həyata keçirilib. Onların arasında Müdafiə Nazirliyində komandir olan və mart ayında Suriyanın sahil bölgəsində Ələvi mülki vətəndaşların qətliamına rəhbərlik etmiş tanınmış komandir Məhəmməd Əl-Cassim (“Əbu Əmşa”), Suriya Kəşfiyyat Naziri Hüseyn Əs-Salame və HTŞ-nin tanınmış lideri Yusif Əl-Həcr də var idi.
“Qəbilələrin səfərbər olunma üsulu, döyüşçülərin hərəkət qaydası və onların təhlükəsizlik və hərbi məntəqələrdən sürətlə keçməsi göstərir ki, bu, spontan və ya qisas xarakterli reaksiya deyildi, əksinə, Süveydaya edilən ilk hücumun uğursuzluğundan dərhal sonra həyata keçirilən, əvvəlcədən düşünülmüş alternativ bir plan idi,” – deyə “Al-Dəraç” nəticə çıxarır.
ABŞ və İsrailin müttəfiqi olan SDQ bu qəbilə döyüşçülərinin öz nəzarət məntəqələrindən keçməsinə icazə verdiyi halda, İsrail Hərbi Hava Qüvvələri saatlarla Suriya səhrası boyunca hərəkət edən bu karvanları bombalamaq üçün heç bir addım atmadı.
ABŞ və İsrailin rolu
Vail Əssam həmçinin xəbər verib ki, Suriya hökumətinin Süveydaya hücumu əvvəlcədən planlaşdırılmışdı.
Əssam 17 iyul, cümə axşamı günü yazıb: “Hökumət qüvvələri bir həftə boyunca Süveydaya hücuma hazırlaşırdı, Bədəvi hekayəsindən isə bəhanə kimi istifadə olunurdu.”
Suriya hökumətindəki mənbələrə istinadən Əssam bildirib ki, hücuma hazırlıqlara nəzarət edən komandirlər Muxtar əl-Türki və Əbu əl-Həssən əl-Ürduni olub və onlar birbaşa Şaraa-nın nəzarəti altında fəaliyyət göstəriblər.
Süveydaya hücum təkcə əvvəlcədən planlaşdırılmamış, eyni zamanda ABŞ rəsmiləri tərəfindən Şaraa və onun hərbi komandirlərinə bu hücumu başlatmaq üçün təşviq göstərilmişdi.
“ABŞ-a yaxın mənbələrdən daxil olan saxta məlumatlara əsasən, təhlükəsizlik strukturlarına bildirildi ki, Süveydada nə baş verirsə versin, israillilər müdaxilə etməyəcək. Müdafiə Nazirliyi, amerikalılar və israillilərlə əvvəlki razılaşmalara zidd olaraq, hücuma davam etdi,” – deyə Vail Əssam əlavə edib.
Baş nazir Benyamin Netanyahu əvvəllər Süveydada Druzları müdafiə edəcəyinə and içdiyi və Cənubi Suriyanın “silahsızlaşdırılmış zona” olaraq qalmasını tələb etdiyi üçün Şaraa ABŞ və İsrailin icazəsi olmadan Süveydaya hücuma başlamazdı.
Bundan əlavə, Üməyyə meydanı yaxınlığında Müdafiə Nazirliyinin bombalanması İsrail tərəfindən Türkiyə kəşfiyyatı ilə koordinasiyalı şəkildə həyata keçirilmişdi ki, əhəmiyyətli suriyalı hərbi rəsmilər həlak olmasın.
Əssam əlavə edib: “Baş Qərargah binası bombalanmazdan əvvəl, türklər bir sıra hökumət rəsmilərinə öz mövqelərini tərk etməli və ailələrini Dəməşqdən təxliyə etməli olduqlarını bildirmişdi.”
Şaraaya “yaşıl işıq” verilir
İki gün sonra ortaya çıxan əlavə detallar göstərdi ki, ABŞ və İsrail Şaraa-nı Süveydaya hücum etməyə təşviq etmişdi.
Reuters 19 iyulda xəbər verdi: “Dəməşq, ABŞ və İsraildən cənuba qoşun göndərmək üçün yaşıl işıq aldığına inanırdı, baxmayaraq ki, aylarla İsrail buna qarşı xəbərdarlıq edirdi.”
“Mövzu ilə tanış olan səkkiz mənbə Reuters-ə bildirib ki, Suriya hökuməti bu həftə cənuba qoşun yerləşdirmək məsələsində İsrailin reaksiyasını düzgün qiymətləndirmədi və buna ABŞ-ın Suriyada mərkəzləşdirilmiş idarəetmə mövzusunda verdiyi mesajlar səbəb oldu.”
Reuters izah edib ki, bu anlaşma ABŞ-ın Suriyaya xüsusi elçisi Tomas Bərrakın verdiyi “ictimai və özəl” açıqlamalara və Bakıda İsrail ilə aparılan ilkin təhlükəsizlik danışıqlarına əsaslanırdı.
Lakin Şaraa və onun hərbi qərargahının ABŞ və İsrailin mesajlarını bu qədər ciddi şəkildə “səhv anlaması” olduqca qeyri-mümkündür. Reuters-in də qeyd etdiyi kimi, Suriya və İsrail rəsmiləri hazırda Azərbaycanda aparılan “ilkin təhlükəsizlik danışıqları” çərçivəsində birbaşa təmasda idilər.
Reuters əlavə edib ki, bu danışıqlar “Süveydanı hökumətin nəzarətinə qaytarmaq məqsədilə cənuba qoşunların yerləşdirilməsi məsələsində bir anlaşma ilə nəticələndi.” Bu da bir daha göstərir ki, Süveydaya hücum bir həftə əvvəlcədən planlaşdırılmışdı və Druzlarla Bədəvilər arasındakı qarşıdurma sadəcə bir bəhanə idi.
Bundan başqa, Suriya hakimiyyəti tankları Süveydaya göndərərkən israilli həmkarları ilə birbaşa koordinasiya aparırdı.
Axios 16 iyul çərşənbə günü xəbər verdi ki, bir ABŞ rəsmisinin sözlərinə görə, “Suriya İsraili əvvəlcədən tankların hərəkəti barədə xəbərdar etmişdi və bildirmişdi ki, bu cavab İsrailə qarşı yönəlməyib.”
Bütün bu aydın koordinasiyaya baxmayaraq, İsrail ordusu tankları bombaladı və verdiyi açıqlamada bildirdi ki, onlar İsrailin silahsızlaşdırılmış zona olmasını tələb etdiyi bölgəyə daxil olublar və “İsrail Suriyada Druzların qətliamına icazə verməyəcək.”
Bu izahat inandırıcı deyil, çünki hər iki tərəf arasında sıx koordinasiya mövcud idi və Şaraa-nın işğalçı İsrail qüvvələri ilə döyüşmək niyyəti açıq şəkildə yox idi.
İsrail yeni bir “yaşıl işıq” verir
İki gün sonra, 18 iyul cümə günü, qorxu içində olan Druzlar İsrailin və ABŞ-ın müdaxilə edib qətliamı dayandırmasını səbirsizliklə və əbəs yerə gözlədiyi bir vaxtda, İsrail yeni qətliamların yolunu açdı. O, “Suriya qüvvələrinin Süveydaya 48 saatlıq məhdud girişinə” icazə verəcəyini elan etdi.
Həmin gecə Şaraa “toqquşmalara son qoymaq məqsədilə cənuba xüsusi qüvvə göndərəcəyini” açıqladı, – Reuters yazdı və keçmiş İŞİD komandiri olan Suriya prezidentinin guya qətlləri dayandırmağa çalışdığı yalanını bir daha təkrar etdi.
Halbuki, bu qüvvələrin – Müdafiə Nazirliyi və Daxili Təhlükəsizlikdən gələnlərin – qətliamlara rəhbərlik etdiyi artıq geniş şəkildə, o cümlədən Reuters-in öz əvvəlki reportajlarında da qəbul edilmişdi.
Reuters-in eyni reportajında İsrailin Suriyanın hökumətə bağlı qüvvələrinin bir daha Süveydaya daxil olmasına və qətliamları yenidən başlatmasına yaşıl işıq verdiyi ortaya çıxdı.
Agentlik bildirir ki, onun müxbirləri Dəra vilayətində yolda dayandırılmış Suriya Ümumi Təhlükəsizlik Xidmətinə məxsus döyüşçülərdən ibarət bir karvan müşahidə ediblər. Onlar “Süveydaya daxil olmaq üçün son yaşıl işığı gözləyirdilər.”
“Amma eyni zamanda minlərlə Bədəvi döyüşçü hələ də cümə günü Süveydaya axışırdı,” – Reuters-in müxbirləri bildirir və əlavə edirlər ki, bu, yerli əhali arasında zorakılığın davam edəcəyinə dair qorxuları daha da artırdı.
“Qəbilə” döyüşçüləri?
Ertəsi səhər, 19 iyul şənbə günü, Druz ruhani lideri Hikmət əl-Hicri ilə ABŞ, Suriya və İordaniya rəsmiləri arasında Əmmanda keçirilən görüşlərdən sonra yeni atəşkəs elan olundu.
Lakin, Suriyalı bir jurnalist 20 iyul bazar günü Süveyda bölgəsində bir neçə kəndi ziyarət etdikdən sonra “The Cradle”a bildirib ki, Suriya təhlükəsizlik qüvvələri hələ də ərəb qəbilə döyüşçülərinin və Bədəvi talançıların öz nəzarət məntəqələrindən keçərək Druz kəndlərinə və Süveyda şəhərinə daxil olmasına imkan verirdi.
Jurnalistin danışdığı bəzi ərəb qəbilə döyüşçüləri fəxrlə bildirirdilər ki, Müdafiə Nazirliyi tərəfindən işə götürülüblər, sadəcə geyim formasında deyildilər.
Onlar qəbilə milis dəstələrinin tərkibində qeyri-rəsmi şəkildə döyüşür, lakin Müdafiə Nazirliyi tərəfindən paylanmış silahlardan istifadə edirdilər – bu silahlara dronlar, ağır pulemyotlar, Qrad raketləri və snayper tüfəngləri daxil idi.
Jurnalistin sözlərinə görə, videolarda da təsdiqləndiyi kimi, onların bir çoxu İŞİD nişanı taxırdı – jurnalist bu şəxslərdən birini, Ümumi Təhlükəsizlik Xidmətindən olan birini, fotoşəkildə çəkməyə nail olub. Onlar keçmiş İŞİD lideri Əbu Bəkr əl-Bağdadini heyranlıqla yad edir və Druzları “İslam naminə” əzmək arzusunda olduqlarını bildirirdilər.
İsrail nə istəyir?
Suriyalı, israilli və amerikalı rəsmilərin Druzları qorumaq istədiklərini iddia etmələrinə baxmayaraq, bizdən gözlənilir ki, inanaq – guya qlobal güclər ərəb və Bədəvi qəbilələrinin Süveydaya daxil olub talan və qətlləri davam etdirməsinin qarşısını almaqda aciz idilər.
Reallıqda isə İsrail və ABŞ Süveydada sektant xarakterli qətliamların baş verməsinə sadəcə imkan verməklə kifayətlənməyib – onu Şaraa ilə koordinasiyada birbaşa təşkil etmişdilər.
Qətliamlar o qədər dəhşətli idi ki, getdikcə daha çox Druz artıq başqa çıxış yolları qalmadığına inanaraq İsrailə üz tutur – Yəhudi dövlətinin onları Dəməşqdə hakim olan İŞİD-lə bağlı qüvvələrdən qoruyacağı ümidi ilə.
Druzlar İsrailə nə qədər çox yönəlirsə, Suriyanın bir çox sünniləri tərəfindən bir o qədər “xəyanətkar” kimi qəbul olunurlar – bu isə ölkədəki məzhəbi parçalanmanı daha da dərinləşdirir.
İsrail hazırda guya Druzları “qoruduğunu” əsas gətirərək Cənubi Suriyada, o cümlədən Süveydada işğalını genişləndirmək və sözde “Davud Dəhlizi”ni yaratmaq üçün fürsət əldə edib – bu dəhliz İsrailin işğal etdiyi Colan Təpələrindən başlayaraq ABŞ-ın Ət-Tənfdəki hərbi bazasına, oradan isə SDQ-nin kürd müttəfiqlərinə və İraq ərazisinə qədər uzanır.
Reuters İsrailin ilkin yaşıl işığına toxunduğu reportajında özü də etiraf edir ki, Süveydada Druzların qətliamı tezliklə İsrailin uzun müddətdir güddüyü məqsədlərə xidmət edəcək.
“Daha çox qan axıdıldıqca və Şaraa hökumətinə olan etimadsızlıq azlıqlar arasında artdıqca, real qorxular var ki, Suriya xırda dövlətciklərə parçalanmağa doğru gedir,” – agentlik bir Körfəz ölkəsinin yüksək vəzifəli rəsmisinə istinad edərək yazıb. Bu isə İsrailin Suriyanı “zəif və mərkəzsiz” saxlamaq məqsədinə tam uyğun gəlir.
Qısa desək, İsrail klassik mafiyaya məxsus bir taktika tətbiq etdi. Necə ki, bir mafiya başçısı dükan sahibini qorxutmaq üçün öz adamlarını göndərir, sonra isə “qorumaq” müqabilində pul tələb edir – İsrail də indi özünün yaratdığı böhranda xilaskar kimi çıxış edir. Süveydada axıdılan qan onun işğalını legitimləşdirmək və Cənubi Suriyanın xəritəsini öz maraqları üçün yenidən çəkmək vasitəsinə çevrilib.
Bu məqalədə ifadə olunan fikirlər “Qafqaz Times”ın baxışlarını əks etdirməyə bilər.
Mənbə: The Cradle